Menu

Kościół w Garbowie

 

Garbów położony jest 20 km od Lublina przy drodze do Warszawy, na północno-zachodnim skraju Wyżyny Lubelskiej. Wydaje się, że miejscowość wzięła swoją nazwę od pofałdowanej rzeźby terenu, w staropolszczyźnie zwanej „garbami”.

Początki zorganizowanego życia ludzi na terenie dzisiejszej parafii giną w mroku historii. Jedynym śladem tych zamierzchłych czasów są przypadkowe znaleziska narzędzi kamiennych. Datowanie dzisiejszej wsi jest również trudne. Wiemy, że we wczesnym średniowieczu na wzgórzu starego cmentarza stało grodzisko. Wzniesienie ma wyraźnie sztucznie uformowaną górną część zbocza od strony zachodniej i północnej. W części południowo-wschodniej nasyp odcina się od naturalnego stoku, tam również występują ślady podwójnych wałów. Bardzo licznie znajdowany materiał ceramiczny (również na okolicznych wzniesieniach) datowany jest na VIII-IX i X-XII w.

Położenie w centrum głównego pasa osadniczego na Lubelszczyźnie przyczyniło się do tego, że parafia w Garbowie powstała zapewne już w pierwszej połowie XII w. – pod wezwaniem św. Wojciecha. Należała do grona sześciu pierwszych na terenie południowo-wschodniej Polski. Dużo wskazuje na to, że garbowską parafię erygowali benedyktyni z klasztoru Świętego Krzyża.

Pierwsza znana nam wzmianka o parafii pochodzi z 1326 r. Wynika z niej, że wówczas funkcjonowała już w pełni zorganizowana. Określenie obszaru, jaki zajmowała parafia u swego zarania, jest trudne. Możemy przypuszczać, że rozciągała się szerokim pasem od granic miasta Lublina do Kurowa, a być może jeszcze dalej na zachód. Wraz z rozwojem średniowiecznej sieci parafialnej, Garbów tracił zachodnie tereny na rzecz nowo powstałych w Kurowie, Markuszowie i Klementowicach. Proces ten miał charakter stopniowy, świadczą o tym zatargi o dziesięciny z poszczególnych wsi prowadzone przez garbowskich proboszczów jeszcze w XV w. Granice parafii ustabilizowały się dopiero w drugiej połowie tego wieku. Przekonuje o tym porównanie wykazu wsi sporządzonego przez Jana Długosza z podobnymi, powstałymi w następnych wiekach – zmiany są nieznaczne (pomijając nowo powstałe wsie na tym terenie). Obszar parafii obejmował wówczas około 200 km². Stan ten utrzymywał się do początku wieku XX.

W dwudziestoleciu międzywojennym z parafii Garbów wydzielono trzy mniejsze: w Starościnie (1926 r.), Jastkowie (1932 r.) i Tomaszowicach (1936 r.), a w 1993 r. w Garbowie Cukrowni. Pomimo tych zmian, Garbów pozostaje jedną z największych parafii wiejskich Archidiecezji Lubelskiej.

Od początku Garbów był bogato uposażony w ziemie beneficjalne, dlatego też proboszczami byli tam często księża wysoko stojący w hierarchii kościelnej. W pierwszej połowie XVI w. proboszczem był kapelan króla Polski – ks. Jan Ożarowski. W 1512 r. ufundował on do kościoła wielki dzwon o wadze około tysiąca kilogramów. Możemy przypuszczać, że garbowski dzwon był protoplastą kilka lat młodszego, najsłynniejszego polskiego dzwonu – królewskiego „Zygmunta”. Mimo burzliwych dziejów dzwon ten przetrwał i nadal cieszy garbowian swoim pięknym brzmieniem (na początku I wojny światowej skonfiskowali go Rosjanie, szczęśliwie powrócił w 1923 r.; w czasie II wojny światowej, tuż przed rekwizycją, został zakopany w zboczu pobliskiego wąwozu). Dwukrotnie Garbów był siedzibą biskupią: od 1739 r. biskupa tytularnego bakońskiego Stanisława Rajmunda Jezierskiego, a od 1804 r. późniejszego biskupa sufragana Mateusza Maurycego Wojakowskiego – wówczas kościół garbowski po części pełnił funkcje przynależne katedrze (np. tu bp Wojakowski dokonywał święceń alumnów z lubelskiego seminarium).

Dla upamiętnienia upadku zboru ariańskiego, ks. Mikołaj Sługocki założył Bractwo Różańcowe Najświętszej Maryi Panny Pogromicielki Wszelkiej Herezji (zatwierdzone przez krakowskiego biskupa Zadzika 18 czerwca 1636 r.) i związaną z nim prebendę. Również powstanie szpitala, czyli parafialnego domu opieki dla ubogich, związane jest z osobą ks. Sługockiego. Szpital kilkakrotnie zmieniał swoją siedzibę. Nie powiodła się próba postawienia nowego budynku u schyłku XIX w. (z powodu planowanej budowy nowego kościoła), jednak parafialny dom opieki funkcjonował w starej siedzibie jeszcze po II wojnie światowej.

Od wieków w Garbowie istniała szkoła parafialna, pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1529 r. Jej nieprzerwane funkcjonowanie potwierdzają dokumenty z wieków następnych. W latach trzydziestych XIX w. ks. Wojakowski próbował przekształcić ją w placówkę świecką. Inicjatywa ta powiodła się dopiero po jego śmierci, w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Od tego czasu garbowski kościół prowadził tylko naukę religii. Zgodnie ze swoją regułą w katechizacji pomagają siostry salezjanki związane z Garbowem od 1972 r. Po ukończeniu budowy nowego domu zakonnego w 1991 r., siostry założyły przedszkole, mieści się tam również nowicjat.

W latach osiemdziesiątych XX wieku w odleglejszych wsiach parafii parafianie wraz z proboszczem, ks. Stanisławem Wąsikiem, pobudowali siedem kaplic: w Borkowie, Garbowie Cukrowni, Gutanowie, Moszenkach, Piotrowicach, Ożarowie i Woli Przybysławskiej. Do dzisiaj kapłani z par. Garbów obejmują duszpasterską troską parafian gromadzących się w kościele i sześciu dojazdowych kaplicach.